ҚОСЫМША БІЛІМ – ТАБЫСҚА ЖЕТУ АРҚЫЛЫ БІЛІМ БЕРУ. ИНКЛЮЗИВТІ ТӘЖІРИБЕ

Сухопарова Ирина Викторовна,

«Гимнастика» секциясының

қосымша білім беру педагогі

Ақмола облысы білім басқармасының

Бурабай ауданы бойынша білім бөлімі жанындағы

Щучинск қаласы

"Арман" Балалар-жасөспірімдер

шығармашылық орталығы» МКҚК 

Ағылшын тілінен аударғанда «инклюзия» термині «қосылу» дегенді білдіреді. Инклюзивті білім беру барлық білім алушыларға (ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды қоса алғанда) ұжым өміріне толық қатысуға мүмкіндік береді.  Балаларға қосымша білім беру саласындағы инклюзивті білім беру «педагогикалық түйсігі» негізінде құрылады, дамиды, өйткені педагогтің инклюзия жағдайында мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс істеу үшін диагностикалық, әдістемелік, психологиялық құралдары жоқ. Біз балаларға қосымша білім берудің әртүрлі бағыттарында инклюзивті білім беруді жүзеге асыруға тырысамыз, бірақ көбінесе дене шынықтыру, спорт және өнер саласында басымдық береміз.

Ерекше білім беру қажеттіліктері бар баланың дамуына ықпал ететін жұмысты неден бастау керек. Щучинск қаласының «Арман» балалар-жасөспірімдер шығармашылық орталығы 10 жылдан астам уақыт бойы тәрбиеленушілердің өте күрделі санатымен — ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалармен жұмыс істейді. «Емдік-сауықтыру дене шынықтыру» бағдарламасы менің үйірмеде айналысатын балалар үшін бейімделген және жеке әзірленген.

Бағдарламаны құру алгоритмі:

1 қадам. Бағдарламаның басты мақсатын анықтаңыз. (шынайы мақсат қойыңыз.)

2 қадам. Қойылған мақсатқа сәйкес бағдарламаның міндеттерін айқындаңыз.

3қадам.  Бағдарламаға қатысушылардың әртүрлі санаттары үшін жұмыс формаларын және оларды іске асыру мерзімдерін анықтаңыз.

4 қадам. Мақсатқа сәйкес жұмыстың күтілетін нәтижелерін және олардың әлеуметтік тиімділігін анықтаңыз.

       Бағдарламаны құру кезінде осы бағдарламаға Білім беру қызметін ұйымдастырудың мазмұнына, нысандары мен әдістеріне өзгерістер енгізілуі мүмкін екенін ескеру қажет.  Сонымен, егер бізде бұрын бағдарлама 72 сағатқа есептелген болса, уақыт өте келе оқушылар мен ата-аналардың қажеттіліктерін ескере отырып, бағдарлама қайта жасалды және қазір 144 сағатқа есептелген.

       Клубтың тәрбиеленушілері түрлі науқасқа шалдыққан. Бұл әр түрлі сыныптағы, әр түрлі жастағы, жыныстағы, әртүрлі аурулардан зардап шегетін және дене шынықтыруға психологиялық тұрғыдан дайын емес балалар. Ерекше мүмкіндіктері бар балалардың ауруларының 70%-ы БЦП-не келеді. Топта 4 оқушы БЦП диагнозымен оқиды. Церебральды сал ауруы – бұл құрсақішілік даму кезеңінде, босану кезеңінде және босанғаннан кейін өмірдің алғашқы айларында мидың зақымдануы. Біріншіден ми зақымданады, екіншіден қимыл-қозғалыс бұзылады. Миға неғұрлым тезірек әсер етсе, аурудың клиникасы соғұрлым ауыр болуы керек. Бірақ, егер ми қалыптасқан болса, ауру да жеңілірек өтеді.  БЦСА тұқымқуалайтын ауруға жатпайды. Топ дәрігердің көмегімен жасақталады. Менің бағдарламамның бағыты – сауықтандыру және оңалту.             

«Емдік – сауықтыру дене шынықтыру» топтарындағы сабақтар – бұл  дене жаттығуларын ауруларды емдеу және аурулардың, жарақаттардың, артық жұмыстың және басқа да себептердің салдарынан бұзылған немесе жоғалған ағза функцияларын қалпына келтіру құралы ретінде арнайы пайдалануға бағытталған.

      ЕСДШ топтарындағы сабақтардың дене шынықтырудың басқа түрлерінен белгілі бір айырмашылықтары болады. Емдік дене шынықтыруда дене жүктемелері дене әрекет қабілеттілігі мен денсаулық деңгейін арттыру немесе қолдау мақсатында пайдаланылады.  Педагог баланың жеке ерекшеліктері, оның физикалық даму деңгейі, дәрігердің ұсыныстары және оның моторикасы мен дағдыларының жай-күйі туралы нақты түсінікке ие болуы керек. Менің сабақтарым топтық және жеке сабақ түрінде аптасына 1 рет өтеді. Жұмыстар ЕСДШ бекітілген бағдарламасы бойынша өтеді, әр сабақтың ұзақтығы 1,5 сағатты құрайды. Сабақ құрылымында кіріспе және қорытынды бөлім уақыт бойынша негізгі бөлімнен асуы мүмкін. Жоспарланған сабақтың тақырыбы балалардың жай-күйіне қарай өзгеруі мүмкін  (ашушаңдық, сылбырлық, агрессивтілік). Тыныс алу жаттығулары физикалық жаттығулармен ауысады. Барлық жаттығулар баяу немесе орташа қарқынмен өткізіледі және бірнеше рет қайталанады.

Міндетті түрде сабақтарда тыныс алу гимнастикасын пайдалану:

- Тыныштандыратын тыныс

- Жұмылдыратын тыныс алу

- Ырғақты тыныс алу.

       Сауықтандыру бағытындағы сабақтарды өткізу үшін бірқатар әдістемелік ережелерді сақтау қажет:

- Жүктемелердің қарқындылығы мен ұзақтығын біртіндеп арттыру.

-қолданылатын құралдардың алуан түрлі болуы.

- Сабақтардың жүйелілігі.

      ЕДШС сабақтарында физикалық жүктемені келесідей мөлшерлеу керек:
1. Дене жаттығуларын таңдау: қарапйымнан күрделіге;
2. Дене жаттығуларының ұзақтығы;
3. Қайталау саны;
4. Бастапқы ережелерді таңдау;
5. Қозғалыс қарқыны 1-4;
6. Қозғалыс амплитудасы;
7. Күш дәрежесі;
8. Нақтылық;
9. Күрделілік;
10. Ырғақ;
11. Алаңдататын жаттығулар саны;
12. Эмоционалды факторды қолдану.  

      Сабақта балаларды мақтап отыру, тапсырманы таңдау мүмкіндігін беру керек. Сіздің оқушыңыз сәтсіздіктен қорқатын кезде,  қорқыныштан арылу – сәттілік жағдайын жасаудың шарты болып табыолады. Сондықтан сабақ барысында айту маңызды сөздер: бұл тіпті қиын емес, егер қолыңнан келмесе ештеңе етпейді, біз басқа жолын қарастырамыз.  

     Сабақта балалардың белсенділігін арттыру үшін міндетті түрде ақпараттық-технологиялық құралдарды – бейнероликтерді, слайдтық таныстырылмдарды, музыкалық сүйемеледуді пайдалану маңызды. Инклюзивті оқыту практикасының негізінде әр оқушының жеке басын қабылдау идеясы жатыр, сондықтан оқыту әр баланың ерекше қажеттіліктерін қанағаттандыратындай етіп ұйымдастырылуы керек.

      Әр баланың басты құқығы – эмоционалды жайлы жағдай мен толыққанды психофизикалық дамуды үйлестіретін толыққанды балалық шақ құқығы.

Әдебиет тізімі:

1.Березовин Н.А. Основы педагогики и психологии: уч. пособие / Н.А. Березовин, В.Т. Чепиков, М.И. Чеховских. – Минск: Новое знание. 2004. –336 с.

2. Интернет ресурсы: Об инклюзивном образовании: (сайт) . URL: http://inclusion.ru/about_inclusion/